Danh sách
Phi lý trí (Dan Ariely)
Mỗi chúng ta cần xem lại những mỏ neo của cuộc đời mình để thấy chúng ta đã phi lý như thế nào trong vô số quyết định từ nhỏ nhặt nhất tới trọng đại nhất trên con đường đã qua. Phi lý trí của Ariely gợi mở, khuyến khích chúng ta nhìn nhận lại tất cả những quyết định đó, rút ra bài học từ những sai lầm trong hành vi của chính mình và những người khác
Ai cũng có khi “phi lý trí”
Bạn sẵn sàng rút 2 nghìn đồng cho một người ăn mày nghèo khổ trên đường. Nhưng cũng chính bạn lại cò kè từng 2 nghìn bạc với bà đồng nát khi bán mớ báo cũ trong nhà. Bạn sẵn sàng bỏ ra 10 triệu để chụp bộ ảnh cưới thật đẹp mà chỉ xem một vài lần rồi cất vào tủ. Nhưng chắc chắn bạn sẽ rất cân nhắc và suy tính cẩn thận khi quyết định mua một chiếc máy ảnh với giá 10 triệu trong khi bạn có thể dùng nó nhiều năm liền. Bạn cảm thấy một món ăn ngon hơn khi có người khác bỗng khen rằng ngon đấy (cho dù có khi món ăn đó cũng không ngon đến vậy). Bạn cảm thấy mình nhỏ bé hơn, khúm núm hơn khi có dịp nói chuyện với một người nổi tiếng cho dù có khi anh ta cũng chẳng hơn gì bạn xét về cả hình thức lẫn trí tuệ…
Nhưng không chỉ bạn phi lý, tất cả chúng ta đều luôn phi lý. Và không chỉ trong chuyện tình cảm, mọi quyết định trong mọi lĩnh vực chúng ta đều phi lý. Và không chỉ một vài lần, chúng ta liên tục phi lý, phi lý có hệ thống, phi lý có thể dự đoán được.
Các doanh nhân lắm tiền nhiều của vẫn mua những bức họa chỉ đáng vài triệu với giá vài chục thậm chí vài trăm triệu chỉ để “có” nó. Những nhà đầu tư vẫn mua các cổ phiếu của những công ty “phọt phẹt” với cái giá cao ngất trời chỉ vì những người khác cũng đang làm thế, trong khi giá của nó chỉ vài tháng trước ở mức thấp không tin nổi thì chẳng ai đoái hoài. Nhiều người bệnh đã cảm thấy đỡ mặc dù bác sỹ chỉ cho họ uống thuốc giả vờ hoặc phẫu thuật giả vờ để trấn an tâm lý. Con người nhìn chung vẫn phi lý trí một cách dễ đoán định như vậy.
Nhà kinh tế học hành vi của trường MIT đã chỉ ra điều đó trong cuốn sách mới của ông: Phi lý trí. Trong đó, Dan Ariely đã tiến hành nhiều khảo sát hành vi kỳ lạ để chứng minh cho các quan điểm của mình. Ông cho rằng sở dĩ chúng ta luôn phi lý trí bởi một số các tác động nhất định như: quy luật tương đối, quy tắc xã hội, sự hưng phấn…
Mỗi chương trong cuốn sách, tác giả dành để mô tả một tác động như thế bằng nhiều thí nghiệm khác nhau.
Thông tin tác giả Dan Ariely
Dan Ariely là Giáo sư Kinh tế Hành vi James B. Duke tại Đại học Duke. Anh ấy cũng có một cuộc hẹn tại MIT Media Lab, nơi anh ấy là người đứng đầu nhóm nghiên cứu eRationality. Ông trước đây là Alfred P. Sloan Giáo sư Kinh tế Hành vi tại Trường Quản lý MIT Sloan. Dan Ariely lớn lên ở Israel sau khi sinh ra ở New York. Anh từng phục vụ trong quân đội Israel và khi 18 tuổi bị bỏng độ ba hơn 70% cơ thể do một vụ nổ magiê tình cờ trong quá trình huấn luyện.
Ariely hồi phục và tiếp tục tốt nghiệp Đại học Tel Aviv và nhận bằng Tiến sĩ. và M.A. về tâm lý học nhận thức từ Đại học Bắc Carolina tại Chapel Hill, và bằng Tiến sĩ. trong kinh doanh từ Đại học Duke. Nghiên cứu của ông tập trung vào việc khám phá và đo lường cách mọi người đưa ra quyết định. Anh ấy mô hình hóa quá trình ra quyết định của con người và đặc biệt là những quyết định phi lý trí mà tất cả chúng ta thực hiện hàng ngày.
Ariely là tác giả của cuốn sách Có thể đoán trước được Phi lý trí: Các Lực lượng Ẩn chứa Định hình Các Quyết định của Chúng ta, được xuất bản vào ngày 19 tháng 2 năm 2008 bởi HarperCollins. Khi được hỏi liệu việc đọc Phi lý trí có thể đoán trước và hiểu những hành vi phi lý trí của một người có thể khiến cuộc sống của một người tồi tệ hơn (chẳng hạn như bằng cách đánh bại lợi ích của giả dược), Ariely trả lời rằng có thể có chi phí ngắn hạn, nhưng cũng có thể có lợi ích lâu dài, và rằng việc đọc sách của anh ấy sẽ không làm cho một người trở nên tồi tệ hơn.
Tổng hợp review sách Phi lý trí
Review từ bạn Vân Nhi – Goodreads, 6/2017
“Dan Ariely thật tuyệt vời khi truyền tải thành công cả một kho tàng kiến thức như vậy. Bằng những thí nghiệm giản đơn, thực tế đồng thời cũng vô cùng thông minh, cuốn sách chỉ ra rằng phi lý trí hiện hữu trong mọi mặt, mọi lúc cuộc sống con người dù chẳng mấy ai để tâm, diễn giải nó.
Tác giả ko hướng người đọc đến sự lý trí, sáng suốt 24/7 hay giúp cuộc đời họ trở nên rạch ròi logic như những phép toán (sống như vậy nghe ko thú vị chút nào=)); mà giúp ta hiểu được bản chất vấn đề, từ đó tự kiểm soát và vận dụng cái ‘ phi lý trí hoàn toàn đoán trước được ‘ vào thực tiễn, đặc biệt là trong lĩnh vực kinh tế thị trường ngày nay.”
Review từ bạn Vinh Nguyễn – Goodreads, 5/2018
“Đầu tiên, cảm nhận về tác giả là một người có tầm và đặc biệt là có tâm. Ông phân tích nhiều vấn đề, tham gia nhiều hoạt động và khám phá nhiều lý thuyết để có để chia sẻ cho mọi người xung quanh, góp phần giúp cải thiện các vấn đề tài chính, xã hội, chính sách trong cuộc sống. Đây cũng là một điểm nổi bật khi qua các câu chuyện, lý thuyết rút ra thì Dan Ariely luôn nêu ra khuyến nghị cách áp dụng trong cuộc sống.
Về nội dung sách, đây là một tác phẩm cô đọng, thực tế và cực kỳ bổ ích về việc con người dù được khẳng định luôn lý trí nhưng lại không ngừng đưa ra những quyết định đầy bản năng, chẳng tính toán phức tạp. Dẫn chứng chính cho những lý thuyết trong sách là những hành động thực tế trong cuộc sống được thử nghiệm qua hàng loạt cuộc thí nghiệm khoa học. Vậy nên, khi đọc từng chương về giá cả, về sự miễn phí, sự kỳ vọng,… chắc chắn ai trong chúng ta đều thấy rõ sự tương đồng, thích thú thấy được hình ảnh bản thân và hiểu rõ vì sao lại làm điều đó. Và như tác giả nói, muốn cải thiện những sai lầm hay có cuộc sống tốt đẹp hơn, cần phải hiểu rõ tại sao ta lại làm một việc nào đó, đặc biệt là một số thói quen xấu như nghiện check Mail, phân vân giữa quá nhiều lựa chọn,… Đó chính là tiền đề quan trọng của sự thay đổi.
Điểm yếu nhỏ để mình cho 4 sao là vì sách đưa vào rất nhiều thí nghiệm dẫn chứng nên nhiều thí nghiệm được mô tả khá sơ sài về điều kiện, cách thức hay số liệu thu được, làm mình cảm thấy hơi hụt hẫng và không được thuyết phục lắm.
P/s: Đây là một tác phẩm khởi đầu tốt những bạn quan tâm đến lĩnh vực kinh tế học hành vi.”
Review từ bạn Thi Dinh – Goodreads, 6/2018
“Nhận xét hơi khác thường tí. Tôi là một người xuất thân từ sư phạm và cũng là một đứa hay nghĩ ngợi cũng như có thói quen quan sát mọi người nhiều. Có lẽ vậy mà khi đọc sách này (hay những sách kiểu này), tôi sẽ cảm nhận và hiểu nó theo một hướng tập trung vào những thứ ở trên.
Sách này không dễ đọc, quả thật là vậy, nhất là khi đọc nó, ta phải liên tưởng nhiều đến những việc chúng ta đã từng hoặc đang trải nghiệm. Có những chỗ Dan gợi mở cho ta thấy những hành động thường ngày của chúng ta là rất phi lý trí nhưng ông không giải thích gì thêm. Cũng có những chỗ ông gợi mở, giải thích và rút ra kết luận rõ ràng. Chung quy lại, ông thường đưa ra những lời khuyên cho chúng ta sau mỗi thí nghiệm và luận điểm ông đưa ra.
Sách này không thích hợp cho những ai chỉ thích đọc mà không nghĩ ngợi. Hơn hết, đọc xong sách này là ta có ngay ý nghĩ rằng ta phải đọc lại nó lần nữa nhưng không phải ngay lúc này mà là sau một giai đoạn cuộc sống khác. Để khi ấy chúng ta lại có những trải nghiệm, lại có thể liên tưởng và lại có thể chiêm nghiệm sách theo một ý khác.
Tôi thấy sách hay vì nó “chiều chuộng” ba thứ mà tôi thích: tâm lý con người trong đời sống, tâm lý con người trong kinh doanh và tâm lý con người trong giáo dục. Một giáo viên khi đọc quyển này chắc chắn sẽ rút ra được nhiều thứ và có thể áp dụng nó trong giảng dạy. Một chủ doanh nghiệp khi đọc sách có thể hiểu được cơ chế tâm lý của khách hàng cũng như biết được cần phải điều chỉnh một số thứ có vẻ lý trí nhưng lại phi lý trí để đem về lợi ích cao nhất. Và cuối cùng, một người bình thường có thể hiểu được những hành vi của người khác vốn “lạ với mình” nhưng lại “bình thường với họ”.
Nói về bố cục, cách viết thì Dan không tô vẻ, ông chỉ áp dụng đúng công thức mở bài + thân bài + kết luận rồi đưa mấy nghiên cứu khoa học của ông vào nhưng dưới dạng những câu từ dễ hiểu và gần gũi. Có những lúc chúng ta thấy thiếu thuyết phục với những thí nghiệm của ông vì số lượng nghiên cứu là không đủ lớn cũng như chưa đủ đa dạng. Ông là người Mỹ gốc Israel nên sách hơi thiên vị cho xã hội Mỹ cũng như Israel và có thể không đúng cho xã hội Đông Phương như Việt Nam.
Nếu bạn hỏi tôi có nên đọc không thì số điểm 4 sao/5 của tôi là câu trả lời (tôi rất ít khi cho 5 sao).”
Review từ bạn Trường Giang – Goodreads, 9/2019
“Một quyển sách hay nghiên cứu về những hành vi và quyết định của con người. Quyển sách chỉ ra hạn chế của kinh tế học lý trí và những điểm tích cực của kinh tế học hành vi rằng : Con người không phải hoàn hảo mà có những quyết định sai lầm, “phi lý trí ” một cách có hệ thống và có thể dự đoán trước được. Điểm mình thích ở quyển sách này là tác giả không chỉ lập luận suông, nói vô cơ sở mà nó là kết quả nhiều cuộc thí nghiệm của chính tác giả và các giáo sư các đại học lớn .
Chương 1 nói về tính tương đối. Tác giả chỉ ra rằng 2 hình tròn giống nhau nhưng nếu hình 1 đặt cạnh những hình tròn bé hơn và hình 2 đặt cạnh những hình tròn to hơn thì ta sẽ thấy hình tròn 1 lớn hơn hẳn hình tròn 2 ! Từ đó ta thấy được mánh trong marketing : đưa ra ba lựa chọn. Trong đó có 2 lựa chọn A và B rất khác nhau, khó lựa chọn xem cái nào tốt hơn. Ta đưc thêm lựa chọn C làm nền là lựa chọn giống lựa chọn A nhưng kém hơn A thì nhiều khả năng ta sẽ chọn A thay vì B. Từ đó ta hiểu được tại sao tiền bạc và hạnh phúc không gắn kết chặt chẽ với nhau. Trong mua đồ chỉ tập trung vào các loại sản phẩm vừa túi tiền. Trong công việc cần nhìn vào những người tốt hơn để nỗ lực hơn .
Chương 2 về quan điểm sai trái về cung và cầu rằng : giá của một thứ”
Trên đây là thông tin sơ lược và review của một số bạn đọc về Phi lý trí.
>> Xem thông tin sách trên Tiki hoặc Shopee hoặc Fahasa hoặc Kim Đồng
Tổng hợp bởi Trà My